Voćnjak može biti oprašen na više načina, anemofilno - vjetrom, entomofilno uz pomoć insekata i vještački. Anemofilno oprašivanje imamo pretežno kod voćnih vrsta koje imaju posebno muške i ženske cvjetove na jednom stablu ili na dva stabla. Ovo oprašivanje ili kako se stručno navodi polinacija zastupljeno je kod oraha, lješnika, kestena, rogača...

Stručnjak, mr Radoslav Bele Zečević objasnio je za Pazarni dan da su muški cvjetovi kod anemofilnih voćki u vidu rese, polen je suv, lagan i pogodan za prenošenje vjetrom.

- Tihi vjetrovi su najpovoljniji za oprašivanje jer jaki i suvi vjetrovi suše žig ženskih cvjetova, a polen nose van zasada. Entomofilno oprašivanje je zastupljeno kod većine voćnih vrsta, a preko 85 odsto oprašivanje vrši medonosna pčela – navodi Zečević.

On dodaje da države sa razvijenim voćarstvom plaćaju pčelare da svoje košnice postave u blizini zasada.

– Kod nas se o ovome ne vodi računa, pa se često dešava da samo zbog nedostatka pčela prinosi budu manji ili neredovni. Ovo je posebno izraženo u kišno vrijeme gdje je let pčela ograničen na stotinak metara od košnice – kaže Zečević.

U povoljnim uslovima i kod vrsta sa obiljem nektara u cvjetovima, dovoljno je dvije do tri košnice na jedan hektar. Međutim, za ranocvjetajuće vrste, kao što su badem, kajsija, trešnja i za vrste sa manje nektara treba minimum od pet do sedam košnica po hektaru. U većim zasadima košnice treba rasporediti na svakih 100 do 150 metara u grupi od pet do 10 na jedno mjesto, a mnogi rezultati pokazuju da ovakvi zasadi imaju veći prinos i do 50 odsto.

- Za oprašivanje treba koristiti jaka pčelinja društva gdje pčele izlaze iz košnice na temperaturi od 12 stepeni celzijusa, dok pčele iz slabih društava rade tek na temperaturi većoj od 16 stepeni. Pčele su najaktivnije pri temperaturi od 20 do 25 stepeni Celzijusa, a na tim temperaturama cvjetovi voćaka luče i najviše nektara. Jedan cvijet jabuke dnevno luči tri do tri i po miligrama nektara, a cvijet višnje dva i po miligrama – kaže Zečević.

Kada je u pitanju vještačko oprašivanje voćaka on navodi da je ono široko rasprostranjeno kod hibridizacije, a mnogo manje kod plantažnih zasada.

– Za proizvodne zasade polen se prethodno uzima od sorti koje su dobri oprašivači, a zatim se ručno, mašinski ili čak helikopterima kao u nekim zasadima u Americi vrši oprašivanje. Kod vinove loze koja ima funkcionalno ženske cvjetove oprašivanje se vrši pomoću atomizera koji izduvavaju vazduh pod pritiskom sa susjednih redova vinove loze koji imaju normalan hermafroditan cvijet. Kod većine vrsta najveći stepen oplođenja je u prva tri, četiri dana, dok je poslije sedam, osam dana oplođenje cvjetova veoma malo – kaže Zečević.

D.LjUCOVIĆ

Samooplodne sorte pomiješane sa oprašivačima daju veće prinose

Zečević kaže da većina istraživanja ukazuju da sorta oprašivač ne bi trebala da bude udaljena više od 50 metara od sorte koju oprašuje.

– Za najosjetljivije vrste ova udaljenost je još manja i iznosi do 30 metara. Od blizine i izmiješanosti oprašivača sa glavnom sortom zavisi i procenat oplodnje. Velika izmiješanost je problematična sa stanovišta agrotehnike, rezidbe, zaštite, berbe pa zato oprašivače treba rasporediti po nekom redosledu. Često se oprašivači sade u jednom redu, a zatim dva do tri reda glavne sorte. Utvrđeno je da čak i samooplodne sorte pomiješane sa oprašivačima daju veće prinose - kaže Zečević.

---